حفظ آثار و ابنیه های تاریخی قشم نیازمند حمایت و سرمایه گذاری بیشتر است
تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۰۶۵۴۳
جزیره قشم واقع در تنگه هرمز به موازات سواحل سرزمین مادر، با گسترده ای نزدیک به هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع - ۱۳۰ کیلومتر درازا و عرض متوسط ۱۱ کیلومتر - نه تنها بزرگترین جزیره خلیج فارس که مساحتی بیشتر، معادل یا کمتر از ۲۲ کشور مستقل جهان دارد و نیز ۲.۵ برابر کشورهایی چون سنگاپور و بحرین است.
این جزیره دارای تاریخ مفصلی است و از اماکن قدیمی و بقایای برجای مانده در این جزیره از جمله قلعه پرتغالیها در محله مِسنی شهر قشم و قبرستان انگلیسیها در غرب روستای باسعیدو می توان به خوبی پی به اهمیت آن برد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
امروز (دوشنبه نهم آبان ۱۴۰۱) که برای تهیه گزارشی از آخرین وضعیت ساماندهی محیطی ۲ جاذبه گردشگری و تاریخی قشم به قلعه تاریخی پرتغالیها و قبرستان انگلیسی ها رفتم با صحنه های عجیبی از فرسایش و تخریب در این آثار روبرو شدم.
ابتدا فرسایش دیواره های قلعه تاریخی پرتغالیهای شهر قشم مرا به فکر فرو برد؛ فرسایشی که بر روی سنگ های آهکی و ماسه سنگی دیوارها به شدت اثر کرده بود.
با نگاه دقیق تر به قلعه و اطراف آن در ذهنم این نکته مهم تداعی شد که چگونه می توان این فرسایش را که در دیواره های قلعه به خوبی قابل مشاهده است و سنگ ها و سیمان ها متصل کننده (ملات ساروج) را در بر می گیرد تعمیر و بازسازی کرد.
با تورق به تاریخ، مرغ خیالم را به پرواز در آوردم و برای لحظاتی به زمان حیات و رونق این قلعه تاریخی در گذشته های نه چندان دور سفر کردم، زمانی که پرتغالی ها، هلندی ها و انگلیسی ها کشورهای قدرتمند آن زمان به ویژه در بخش دریایی بودند که هر کدام به نوبه خود بر بخش هایی از جزایر و بنادر خلیج فارس مسلط شده و برخی بیش از یک تا دو قرن براین مناطق حکمرانی کردند.
در این سفر خیالی با پرنده خیال به سال ۱۰۳۱ هجری قمری (۱۶۲۲ میلادی) و نزدیک به چهار دهه پیش رسیدم و فرود آمدم، آنجایی که با چشم سر نه بلکه با چشم دل می توانی ببینی که مردان بزرگ این سرزمین چگونه با امکانات محدود و مشکلات خاص زمانه خود توانستند متجاوزان را از این کشور بیرون بریزند.
چگونه جمعیت محدودی از زنان و مردان سرزمین با شکوه این کهن دیار با رشادت و پایمردی و غیرت و حمیت به استعمار پرتغال ها که در آن زمان یک ابر قدرت محسوب می شدند، خاتمه دادند.
با مشاهده سه خَدنَگ (خانواده‌ای از گوشتخواران کوچک در دسته گربه‌سانان هستند) در ورودی قلعه پرتغالی ها و کنار باجه خرید بلیط در نزدیکی خودم به کسری از ثانیه پرواز با مرغ خیال را فراموش کردم و به زمان حال برگشتم و به یاد این نتیجه رسیدم آنچه که روشن است پرتغالی ها هیچگاه نتوانستند جزیره قشم را زیر تسلط خود داشته باشند و تنها یکسال قبل از خروجشان از خلیج فارس اقدام به ساخت این قلعه کردند.
با کاوش در اطراف قلعه به این نتیجه رسیدم که به نظر می رسد در زیر بنای فعلی سازه دیگری نیز وجود داشته باشد که آثار قسمت هایی از آن در ضلع جنوبی و شمالی قابل مشاهده است و شاید قلعه را بر روی آن ایجاده کرده اند.
نقشه این قلعه که نماد و سمبل استعمار ستیزی ایرانیان است برگرفته از قلعه های دوره ساسانی می باشد. این قلعه در ابتدا توسط پرتغالی ها و در اوایل قرن شانزدهم میلادی با هدف تسلط بر آبرهه مهم هرمز ساخته شد و به مدت ۱۱۷ سال مورد استفاده قرار گرفت.
طبق مشاهدات میدانی این قلعه به صورت یک ذوزنقه قائم الزاویه است، ورودی و پاگرد قلعه در جبهه جنوبی قرار دارد، بقایای سطحی شیبدار بر دیوار شمالی دیده می شود که با توجه به تیرکش های لوله توپ در باروها، نشان از استفاده برای انتقال توپ ها دارد.
دیوارسازی این قلعه تاریخی با سنگ های مرجانی، لاشه و ملات ساروج انجام شده که متاسفانه بخشی زیادی از این دیوارها در اثر فرمایش از بین رفته و فرو ریخته است.
این قلعه که در سال های آخرین حضور پرتغالی ها به دستور آلفونسوآلبر کرک در مساحتی حدود دو هزار متر مربع ساخته شده است، دارای چهار برج دیده بانی، آب انبار بزرگ مرکزی، آب انبار کوچک، اتاق، انبار مهمات، استراحتگاه نگهبان، محل قرارگیری توپ های جنگی و کارگاه تعمیر آنها بوده است که شوربختانه فرسایش و رطوبت هر کدام از آنها را دچار تحلیل یا تخریب کرده است.
امروزه کشورهای جهان توجه ویژه ای در زمینه حفظ میراث فرهنگی و تاریخی کشورهای خود معطوف داشته و دارند اما در کشور ما حداقل در شهرستان قشم، این میراث فرهنگی تاریخی به حال خود رها شده و در حال نابودی است و هر گردشگر ایرانی که از این مکان ها دیدن می کند از وضعیت آنها ابراز تاسف می کند.
در اطراف قلعه پرتغالی های قشم مریم صادقی گردشگری که از استان یزد برای دیدن این قلعه تاریخی و سایر دیدنی های سرزمین عجایب هفتگانه به جزیره قشم سفر کرده است به خبرنگار ایرنا گفت: قلعه پرتغالیها در جزیره قشم و سایر قلاح در سایر جزایر خلیج فارس که شاهد و گواهی بر دفاع قهرمانانه مردم ایران در چهارصد سال پیش در این منطقه به شمار می روند، باید برای نسل های آینده حفظ و نگهداری شوند.
وی افزود: این قلعه ها از جمله میراث های بیشمار فرهنگی، تاریخ کشور در این جزایر محسوب می شوند که نیازمند حفاظت و مرمت و همچنین معرفی آنها در سطح کشور و خارج از کشور هستند.
این بانوی جوان گردشگر یزدی اضافه کرد: حفاظت از این بناها از جمله وظایفی است که مسوولان و دست اندرکاران میراث فرهنگی و گردشگری می توانند با حفظ آنها گامی در انتقال تاریخ سلطه در ایران به نسل های بعدی بردارند.
وی ادامه داد: هر چه در اطراف این قلعه تاریخی جستجو کردم اثری از مجسمه، سردیس یا تندیس سردار نامدار صفوی امام قلی خان که فاتح این قلعه است مشاهده نکردم، اینجا حتی فروشگاهی برای تهیه آب آشامیدنی برای رفع عطش گردشگران دیده نمی شود و به جز یک کیوسک نگهبانی که برای فروش بلیط ایجاد شده کسی برای معرفی این قلعه تاریخی و سازه آن به گردشگران حضور ندارد.
محل بعدی که امروز - دوشنبه - برای تهیه گزارش برای نخستین بار از زمان حضورم در قشم به آن وارد و از آن بازدید کردم قبرستان انگلیسیها در غرب روستای باسعیدو (۱۲۵ کیلومتری شهر قشم) بود.
این قبرستان که به گورستان اجنبی ها هم معروف است، در زمان فتحعلی شاه محل زندگی شماری از نظامیان انگلیسی بوده است و در آن چند قبر از نظامیان ارتش متجاوز انگلیس، دکل دیده بانی، قلعه کوچک ساحلی و اسکله سنگی مشاهده می شود.
در این قبرستان قدیمی که زمانی قلعه ای کوچک برای نظامیان انگلیسی به شمار می رفته است، سنگ قبرهایی وجود دارد که متعلق به نظامیان ارتش متجاور انگلیس است که قبرهای این گورستان هم ویران شده یا در حال تخریب است.
به نظر می رسد ویلیام بافین؛ کاشف و دریانورد معروف انگلیسی نیز در این مکان دفن شده باشد.
پیش از تهیه این گزارش ایوب زارعی مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم روز (یکشنبه ششم شهریور ۱۴۰۱) از آغاز ساماندهی محیطی قلعه پرتغالیهای قشم با هدف ارتقای گردشگری در نگین خلیج فارس خبر داده بود.
وی عنوان کرده بود پاکسازی داخلی، برداشت نخاله ها، ساماندهی کیوسک نگهبانی، تعمیر قفسه شیشه ای (ویترین) اشیای موزه، هرس درختچه ها، تهیه پایه سنگی توپ جنگی و سایر موارد در این قلعه آغاز شده و تا پایان شهریور ماه سال جاری ادامه دارد که امروز و بعد از گذشت ۲ ماه طبق مشاهدات خبرنگار ایرنا موارد یادشده تاکنون به صورت کامل انجام نشده است.
به رغم کارهایی که در زمینه مرمت آثار تاریخی و باستانی در جزیره قشم انجام شده اما به دلیل حساسیت این جزیره به عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس و اهمیت هویت ملی و وجه سیاسی ایران در این منطقه انتظار می رود کارهای ساماندهی محوطه های یادشده بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و کار ساماندهی و حتی حفاظت از آنها نیز جدی تر باشد.
مردم جزیره، این آثار را به عنوان نمادی از مقاومت و رادمردی ایرانیان می دانند و از داشتن چنین اثری در محل سکونت شان، برخود می بالند.
جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.
شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.
برچسب‌ها گردشگری استعمار قشم خلیج فارسمنبع: ایرنا
کلیدواژه: گردشگری استعمار قشم خلیج فارس گردشگری استعمار قشم خلیج فارس قلعه تاریخی قلعه پرتغالی میراث فرهنگی پرتغالی ها خلیج فارس جزیره قشم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۰۶۵۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سعدآباد پر حاشیه
همشهری آنلاین - محمد باریکانی: ؛ مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد تهران اما در چندماه اخیر با حاشیه‌های بسیار مواجه شده است. از قطع درختان سعدآباد توسط مدیران این مجموعه به بهانه فرسودگی و ایجاد خطر برای بازدیدکنندگان تا تعطیلی و تخلیه موزه مرکز اسناد و وضعیت نامعلوم هاردهای حاوی میلیون‌ها عکس و سند تصویری سعدآباد که ۳۰سال برای ذخیره‌سازی آنها زمان گذاشته شده بود، تبدیل این موزه به دفتر کار مدیر، یافتن یک شیء زیر خاک که مدیران سعدآباد در همهمه قطع درختان مدعی شدند قاچاقچیان آثار تاریخی در این مجموعه آن را برای بیرون‌بردن از سعدآباد زیر خاک کرده‌اند و هنوز هم در دست بررسی است که آیا قدمت آن قاجاری است یا پهلوی و معاصر، تا آب‌گرفتگی شدید موزه ظروف سلطنتی سعدآباد که به تعبیر برخی رسانه‌ها پشت‌بام آن را تبدیل به استخر کرد و آسیب‌های بسیاری به بنای ساختمان این مجموعه که به کاخ اشرف شهرت داشت وارد کرد، همگی حاشیه‌های بزرگترین و وسیع‌ترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران در ماه‌های گذشته‌اند. پرونده شکایت شهرداری از قطع درختان سعدآباد همچنان در جریان است و همین چند روز قبل بود که بازپرس دادسرا برای تکمیل تحقیقات درخصوص تعداد درختان قطع‌شده به این مجموعه رفت و شهرداری تهران در انتظار اعلام نظر دستگاه قضایی است.
مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد چندین منبع تامین آب دارد؛ رودخانه دربند و - آنطور که صدای میراث اعلام کرده است - حقابه پس‌قلعه و چندین قنات و چندین چاه آب؛ اما هزینه‌ای که این مجموعه برای مصرف ۲سال آب شرب شهری از دو کنتور موجود در تمام این مجموعه زیرنظر وزارت میراث فرهنگی باید پرداخت کند، به‌گفته وزیر میراث فرهنگی، ۷میلیارد تومان است. براساس آنچه در رسانه‌ها منتشر شده است، ۳نشتی آب وسیع در سعدآباد و آبیاری باغات و فضای سبز این مجموعه با آب شهری موجب شده است که قبض آبی نجومی برای مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد بیاید و این مجموعه ماهانه ۳۵۰میلیون تومان بدهی آب داشته باشد.
روزنامه همشهری اما مهم‌ترین آسیب واردشده به مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد را که آب‌گرفتگی شدید این مجموعه در هفته‌های گذشته بود، زیر ذره‌بین برده است؛ اتفاقی که موجب شد جریان آب ۳روز مداوم بر پشت‌بام ساختمان موزه ظروف سلطنتی جریان داشته باشد و به دیوارها و بنای این مجموعه سرایت کند و سالن خلیج‌فارس آن را که سایت صدای میراث خبر از وجود یکی از مخازن مهم این مجموعه در آن داده بود، دچار آسیب پلمب کند.
اما ماجرا چه بود؟ بارش‌های اواخر فروردین‌ماه سال‌جاری که چند روز ادامه یافت، به همراه خرابی منبع انبساط آب واقع بر پشت‌بام موزه ظروف سلطنتی سعدآباد، موجب نشتی هزاران لیتر آب در ۳روز متوالی - آنطور که صدای میراث گزارش داده بود - شد؛ اما این آب چگونه به پشت‌بام ساختمان موزه و سپس به پشت دیوارهای سالن‌های موزه رسید و از سقف داخلی وارد محوطه موزه‌ای شد و کف سالن خلیج‌فارس را گرفت و پشت دیوارهای داخلی مجموعه جمع شد؟
اسفندماه سال گذشته نامه‌ای با قید فوریت در اتوماسیون اداری مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد قرار گرفت که به موجب آن شیرین شعبانی، رئیس موزه ظروف سلطنتی سعدآباد به حسین علوی، مدیر وسیع‌ترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران، خبر داد که خطر آب‌گرفتگی این مجموعه جدی است. او درخواست اعزام کارشناس برای رفع ایرادات در ساختمان موزه ظروف سلطنتی سعدآباد را ارائه کرد.
شعبانی اما به صدای میراث گفته است که مدیر سعدآباد به این نامه توجه نکرد تا آنکه آب‌گرفتگی این مجموعه به‌دلیل خرابی منبع انبساط و بارش‌های فروردین‌ماه سال‌جاری خسارات زیادی به این ساختمان و سالن‌های آن وارد آورد.
ویدئوهایی که در اختیار روزنامه همشهری نیز قرار گرفته است، شامل تصاویر عجیبی از داخل سالن‌های آب‌گرفته موزه ظروف سلطنتی است؛ تصاویری که نشان‌دهنده تجمع زیاد آب پشت دیوارهای موزه است به‌طوری‌که آب با یک فشار دست از داخل دیوارها به بیرون نشت می‌کند.
شیرین شعبانی، مدیر سابق موزه ظروف سلطنتی سعدآباد: موزه ظروف سلطنتی سعدآباد دومین موزه مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد به لحاظ تعداد آثار است. بیش از ۸۰هزار شیء تاریخی در مخازن و این موزه وجود دارد. ظروف موزه در چهار بخش مختلف قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و ظروف اهدایی تقسیم‌بندی می‌شوند که ظروف دوره قاجار شامل ظروف نقره و با روکش نقره و همچنین ظروف دارای روکش ضخیم طلا در دوره‌های بعدی هستند. ظروف مربوط به جشن‌های ۲۵۰۰ساله نیز در این مخازن وجود دارند. البته میان این ظروف آثاری هست که تنها یک عدد از آنها در جهان وجود دارد و قابل قیمت‌گذاری نیستند؛ ظروفی که به کارخانه‌های معروف دنیا مانند لیموژ، باواریا، رزنتال سور و غیره سفارش داده شده‌اند و شاید در مواردی تنها یک قطعه یا یک دست برای ایران تولید شده‌اند. ظروف اهدایی هم به مناسبت‌های مختلف به خاندان پهلوی اهدا شده‌اند. این موزه دارای آثار منحصربه‌فردی است؛ ازجمله ظروف کریستال، چینی و ظروف فلزی مشتمل بر ظروف نقره‌ای و دارای روکش نقره بسیار باارزش، و همچنین آثار و ظروفی با روکش طلا با چندین میکرون ضخامت. آثار موزه ظروف سلطنتی تحت حسابرسی دقیق اموال دولتی است. این آثار البته هنوز صورتجلسه کامل ندارند و برخی از اموال موجود در مخازن هم هنوز ثبت‌نهایی نشده‌اند. بخشی دیگر البته در مرحله ثبت قرار دارند. یک مخزن از آثار گنجینه موزه ظروف سلطنتی سعدآباد در سالن خلیج‌فارس و همان سالنی است که دچار آب‌گرفتگی شد. مخزن موجود در این سالن به‌دلیل آب‌گرفتگی دچار رطوبت شدید شده و ممکن است آثار موجود در آن آسیب ببینند؛ درحالی‌که ۸سال زحمت کشیده شده است تا ۸۰هزار شیء ارزشمند این مجموعه ساماندهی شوند.
کد خبر 846780 برچسب‌ها وزارت میراث فرهنگی و گردشگری فرهنگ - میراث فرهنگی تهران
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند